(On)beperkt Almere

Johan de Visser over leven met beperkingen in onze stad.

De vorige keer heb ik geprobeerd uit te leggen wat inclusie inhoudt. Maart 2023 hebben we de Provinciale Statenverkiezingen en ook de verkiezingen voor het Waterschap. In 2024 hebben we alweer de Europese verkiezingen. Een aantal gemeenten heeft voor mensen met mobiliteitsproblemen een zogenaamde stemtaxi geregeld om van en naar het stembureau te gaan. En Almere?

In 2019, zijn dankzij een brief van de regionale afdeling van de Oogvereniging aan alle fracties in de toenmalige Gemeenteraad bij de Europese verkiezingen, de stem-mal en de soundbox geïntroduceerd in Almere. Almere was toen de eerste gemeente in Flevoland waar mensen met een visuele beperking gebruik konden maken van deze voorzieningen. Bij visuele beperking moet je niet alleen denken aan blinden en slechtzienden door een oogaandoening, maar ook aan mensen met dyslexie (woord43blindheid) en visuele afasie, een vorm van Niet Aangeboren Hersenletsel (NAH).

In 2022 hebben we de Gemeenteraadsverkiezingen gehad. Al vanaf oktober 2021 hebben ervaringsdeskundigen, dat zijn mensen met een handicap of andere beperking, meegedacht om een stembureau zo toegankelijk mogelijk te maken. Het doel is geweest om tot een zo inclusief mogelijk stembureau te komen. 

Bij een inclusief stembureau moet het mogelijk zijn dat mensen met verschillende handicaps of beperkingen zelfstandig kunnen stemmen. Dus niet door middel van een stemmachtiging of met hulp van een begeleider of medewerker van het stembureau. Het gaat dan om mensen met een looprekje, rollator, rolstoel, scootmobiel, blinden en slechtzienden, maar ook om mensen met een verstandelijke beperking. 

En zo waar, dat leek te lukken. Ook zijn de ‘buurthopper’, het ‘VMCA Automaatje’ en de ‘Wmo-taxi’ ingezet om vervoer van en naar dit inclusieve stembureau mogelijk te maken. Voor blinden en slechtzienden zijn een stem-mal en soundbox aanwezig, want niet elke blinde of slechtziende kent braille.
Voor deze mensen zijn zelfs geleidelijnen neergelegd, zodat ze zelfstandig van de ingang naar de leden van het stembureau konden komen en van daar naar de stemhokjes en de stembus. Voor iedereen met een handicap of beperking is er zelfs de mogelijkheid geweest om vooraf even te oefenen. Zelfs Omroep Flevoland is komen filmen! Ook zijn er verschillende promotiefilmpjes gemaakt door de gemeente zelf. Het is top geweest! En de gemeente Almere zette zich eens een keertje positief in het nieuws!

Maar wat is er misgegaan? Met de ervaringsdeskundigen die hebben meegedacht, is niet geëvalueerd. Er is niet samen nagedacht over het oplossen van enkele pijnpuntjes, zoals iemand in een rolstoel, die geen training heeft gehad om met oneffenheden, zoals losliggende stoeptegels, hellingen of een geleidelijn, om te gaan. Ook zijn de mensen op het stadhuis kennelijk niet goed op de hoogte van de richtlijnen voor bijzondere stembureaus. 

Hoewel de stem-mal en de soundbox speciaal ontwikkeld zijn voor blinden en slechtzienden, kunnen deze voorzieningen ook worden gebruikt door mensen met dyslexie en visuele afasie. Zo kan een geleidelijn ook hulp bieden voor mensen met neglectie, simpel door zich te focussen op die geleidelijn. Mogelijk dat er nog andere groepen mensen zijn voor wie de soundbox en de stem-mal een uitkomst zouden zijn bij het stemmen. 

Ik voelde me dan ook heel erg teleurgesteld toen ik hoorde dat het inclusieve stembureau, zoals dat er bij de Gemeenteraadsverkiezingen in 2022 was, er niet zal zijn bij de Provinciale Staten- en de Waterschap-verkiezingen op 15 maart 2023. Mijn conclusie: in 2023 is het niet mogelijk om in Almere inclusief te stemmen. En dat terwijl het aantal gemeenten waar het wel mogelijk is, groeiende is! Volgens de laatste tellingen zo’n 90.

Het stemrecht behoort tot onze democratie en is verankerd in onze wetgeving. Dat betekent ook dat je als overheid de taak hebt er alles aan te doen om je burgers te laten stemmen. Ook dat je voor mensen met een handicap of beperking de nodige voorzieningen zult moéten bieden om zelfstandig te stemmen. Het gaat om de vrijheid de keuze te maken om zelfstandig te stemmen of dat door een ander voor je te laten doen!

We hebben het tegenwoordig vaak over een inclusieve samenleving, maar wat houdt dat in? Inclusie blijft een lastig begrip om uit te leggen en dat terwijl ik mij er bijna 7 dagen in de week mee bezig houd.

Als een inclusieve samenleving zie ik een samenleving waarin iedereen ertoe doet en van waarde is, ongeacht verschillen. Iedereen draagt op zijn of haar manier bij en is, juist dankzij die verschillen, heel erg waardevol en betekenisvol.
Het betekent ook dat jij en ik, met onze beperkingen, volwaardig deel uitmaken van de samenleving en erbij kunnen horen.
Ik denk overigens dat er geen mens te vinden is zonder een vorm van beperking, al weten de meesten dat aardig te verbergen.

Ik vind dat iedereen in een inclusieve samenleving dezelfde rechten, dezelfde kansen, moet hebben om zo zelfstandig mogelijk mee te doen op alle terreinen van het leven. Dat kan alleen als we rekening houden met elkaar. Ook dat we voor elkaar geen drempels opwerpen om mee te kunnen doen. 

Wat is nou géén inclusie?

Ik hoor vaak de opmerking: “ja, maar als je een beperking hebt, dan kan je nu toch al meedoen? Er zijn toch scholen voor speciaal onderwijs, woonvoorzieningen voor mensen met een beperking en er is reisassistentie voor mensen in een rolstoel die met de trein reizen?”. Omdat het speciale voorzieningen betreft, alleen toegankelijk voor mensen met een beperking, zijn dat nou juist géén voorbeelden van inclusie.

In een inclusieve samenleving zijn alle voorzieningen toegankelijk voor iedereen. Mensen met een beperking zijn veel minder afhankelijk van speciale voorzieningen. En iedereen kan zelfstandig deelnemen aan de samenleving. Vooral die zelfstandigheid is voor ieder mens heel erg belangrijk! Hoe zou jij het vinden als je dag in, dag uit voortdurend op de hulp van anderen zou zijn aangewezen? Ik zou me daar heel ongelukkig bij voelen!

Stemhokje

Als je iedereen hetzelfde behandelt, dan betekent dit dat er mensen zijn die niet kunnen meedoen. Een voorbeeld daarvan zijn verkiezingen. Je bent afhankelijk van een rolstoel en kunt niet staan. Als alle schrijfbladen in de stemhokjes op sta-hoogte zijn, kun jij niet zelfstandig stemmen. Die schrijfbladen zijn dan te hoog.
Een ander voorbeeld: als je blind of slechtziend bent, heb je niks aan de standaard hulpmiddelen, zoals een vergrootglas of een leesliniaal. Er kan dan een kandidatenlijst zijn in braille. Maar niet iedere blinde of slechtziende kan braille lezen, vooral niet als mensen op oudere leeftijd blind of slechtziend worden. En ik vraag me af of ik als oudere bok van 65+ op mijn leeftijd nog braille kan leren. Je hebt een extra voorziening nodig.

De oplossing voor mij zouden dan de stem-mal en de soundbox kunnen zijn. Met behulp daarvan kan ik in het stemhokje mijn partij en partijkandidaat vinden op wie ik wil stemmen. Dát is zelfstandig stemmen. Als je dat met de juiste hulpmiddelen zelfstandig kunt, sta je op gelijke voet met iemand zonder handicap of beperking. Maar gelukkig voor mij ben ik nog niet zo slechtziend dat ik die nodig heb!

Voorbeeld

Zoals je op de plaatjes hieronder kunt zien: als iedereen hetzelfde wordt behandeld, dan sta je niet op gelijke voet. Het betekent ook dat er mensen zijn die niet mee kunnen doen. Het lijkt wel eerlijk dat iedereen op de grond staat of 1 kistje heeft, maar dat is het niet. Niet iedereen heeft hetzelfde nodig. Soms is er iets extra’s of iets anders nodig om deel te kunnen nemen aan de samenleving. 
Dan dient er een oplossing gevonden te worden zodat die persoon toch mee kan doen. Die persoon kan dan door individuele aanpassingen op gelijke voet meedoen. 

Maar het kan ook anders...

Als samenleving kunnen we van tevoren er rekening mee houden dat niet iedereen hetzelfde is. Dat is een inclusieve samenleving. Een mooi voorbeeld vind ik de stoep-opritjes waar mensen met een looprek, rollator, rolstoel, scootmobiel en ja, ook jij als ouder met een kinderwagen gebruik van kunt maken. Maar voor iemand met een visuele beperking -ik praat liever over een zichtbeperking-  kan dat een probleem zijn. Door het niet of te laat opmerken, kan zo iemand behoorlijk ten val komen. En hoe vaak gaat er niet iemand met een enkelblessure naar dokter omdat hij het stoep-opritje niet heeft opgemerkt?. Als je dat wilt voorkomen, zul je bovenaan zo’n stoep-opritje iets extra’s moeten doen. Iets aanbrengen waardoor de persoon met een zichtbeperking wordt gewaarschuwd dat er een stoep-opritje is.